BESİNLER İLACIMIZ OLABİLİR Mİ?
Son yıllarda, televizyon, gazete ve özellikle sosyal medyada gıdaların sağlıklı yaşam için ne kadar önemli olduğuna dair yoğun bir bilgilendirme yapılıyor. Bu bilgilendirmeyi yapanlar Hipokrat’a atfedilen “ Besinler ilacınız , ilacınız besinler olsun” sözünü sıklıkla referans olarak kullanıyorlar. Hipokrat tarafından söylendiğine dair kesin bir kanıtın olmadığı bu söz ne kadar doğru ve geçerli acaba? Bu sözün ilk kısmı , yani, “Besinler ilacınız olsun” önerisi daha anlaşılabilir. Bilimsel çalışmalar sonucunda, bazı gıdaların çeşitli hastalıkların oluşumunu önlemekte önemli rol oynadığını biliyoruz. Bilinçli bir gıda tüketimi ile Tip 2 diyabet, hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları ve daha birçok hastalığın ortaya çıkması büyük ölçüde engellenebilmektedir. Sağlık uzmanları, hastalıklara karşı dirençli olmak için beslenme yanında fiziksel hareketlilik, uyku, stres yönetimi gibi iyi yaşam alışkanlıklarına sahip olmak gerektiğini de vurguluyorlar. Bu nedenle, eğer Hipokrat hayatta olsaydı bu meşhur sözünü muhtemelen “Sağlıklı yaşam alışkanlıkları ilacınız olsun” şeklinde güncellemeyi tercih ederdi.
Evet, sağlıklı beslenirsek hastalıklara yakalanma riskini azaltabiliyoruz. Bilinçli beslenme ile vücudumuz için gerekli vitamin, protein ve yağları uygun formlarda ve miktarlarda alabiliyor ve bunların eksikliğinin neden olacağı hastalıklardan kendimizi koruyabiliyoruz. Lifli gıdaları tüketerek bağırsak mikrobiyotasını güçlü hale getirebiliyor ve çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasını engelleyebiliyoruz. Sağlıklı beslenme, bu özellikleriyle önemli bir koruyucu hekimlik konusudur.
Hipokrat’a atfedilen sözün ikinci kısmı “İlacınız besinler olsun” tavsiyesi ise sorunlu. Hastalandığımız zaman sadece diyetle iyileşmeyi beklemek gerçekçi bir yaklaşım olamaz. Unutmayalım ki, hastalıkların önemli bir kısmı genetik yapı, çevre kirliliği, organ yetmezliği, yaşlılığın getirdiği dejeneratif oluşumlar gibi gıdayla bağlantılı olmayan rahatsızlıklardır. Bu hastalıklar haliyle tıbbi tedaviler gerektirir. Bütün bu rahatsızlıklarda uygun beslenme diyetleri tedaviyi destekler ve önemli katkı sağlayabilir ama sadece diyetle iyileşmek mümkün değildir. Dolayısıyla, gıdalardan her türlü hastalığa karşı bir ilaç etkisi beklemek doğru değildir. Bu nedenle, özellikle sosyal medyada aralarında hekimlerinde olduğu kişiler tarafından bazı gıdalara kanıtlanmamış özellikler yükleyerek insanları tedavi amaçlı bu gıdalara yönlendirmek sorumlu bir yaklaşım değildir.
Bir gıdanın içerdiği besleyici ögelerin metabolizma içinde geçirdiği aşamalar, hücre içinde çeşitli kimyasallarla ve genlerle ilişikisi oldukça kompleksdir. Bu kompleks yapının anlaşılması için daha çok bilimsel çalışmaya gereksinim var. Ancak, bu gizemli mekanizmaların daha iyi anlaşılması sonrasında belki bazı hastalıkların tedavisinde gıdaları ilaç gibi kullanabileceğimiz günlere ulaşabiliriz.
Prof. Dr. Nezih Müftügil
Ağustos 2023
