GIDA FİYATLARININ YÜKSELMESİ HİLELİ GIDA ÜRETİMİNİ TEŞVİK EDİYOR
Ülkemizde gıda fiyatlarının hızla arttığı bir dönemi yaşıyoruz. Bu artışlar önlenemezken çalışanların gelir seviyeleride yükseltilemiyor. Ülkemizde halkın yaklaşık % 80’i orta ve düşük gelir seviyesinde yaşamaktadır. İşsizliğin %13 ve yoksulluk seviyesinin altında kalan kişi sayısının %14’ler olduğunuda dikkate alırsak yaşadığımız bu dönemde halkın büyük bir kısmının yüksek gıda fiyatları nedeniyle yeterli miktarda gıda alamadığı ortadadır.
Halkın gıda tüketimi için yeterli para bulamadığı durumlarda maalesef gıdada hile yapan insanlar ortaya çıkar ve ne yazık ki gıdalar hile yapılmasına müsaittir. Gıdalara farklı maddeler ilave edilerek doğal özelliklerini değiştirmek ve saflığını bozmak mümkündür. Gıda maddelerinde art niyetle yapılan bu değişiklikler gıda mevzuatında “ tağşiş” olarak tanımlanmaktadır. Kötü niyetli insanlar değersiz maddeler ilavesi ile gıdayı daha ucuza mal ederek haksız kazanç sağlamaya yönelirler. Günümüzde bir çok gıdada hile ve tağşiş yapılabilmektedir. Çiğ ete , hazır köftelere ve işlenmiş et ürünlerinden sosis, salam, sucuk gibi ürünlere kanatlı eti, sakatat, deri, yağ ilavesi yapılabilinir. At , eşek ve domuz etlerinin sığır etleri içine karıştırılması yine rahatsız eden bir başka tağşiş şeklidir. Yoğurta un, nişasta ve jelatin ilave etmek, iade kaşar peynirleri eriterek tekrar kaşar peyniri üretiminde kullanmak mümkündür.
Tereyağına yapılan tağşişlerin başında bu gıdaya süt kreması yanında margarin, bitkisel ve hayvansal yağlarında ilave edilmesi gelmektedir. Çavdar ve tam buğday ekmeklerinde de farklı unlar kullanılabilmektedir. Pahalı bir ürün olan zeytinyağı içine diğer ucuz bitkisel yağlar ilave edilebilmektedir.
Son yıllarda en çok tağşişi yapılan gıda maddesinin bal olduğunu medyadan takip edebiliyoruz. Bal üretiminde, şeker şurubu ve glükoz şurubu kullanımı yanında bal esansı kullanarak hiç arı ile temas etmemiş bal üreten firmaların varlığınıda duyuyoruz.
Şeker ve tatlı sektöründe glukoz şurubu kullanımı çok yaygındır ve bunu kullanan bir çok firma etiket üzerinde bu maddeyi kullandığını beyan etmeyebilmektedir. Gıdalara tehlikeli boya maddelerinin ilavesi, hasta ve ölmüş hayvanların etlerinin diğer etlere karıştırılması, nitrat ve diğer bazı zararlı kimyasalların aşırı miktarda kullanılması, bozuk gıdaların diğer gıdalara farkedilmeyecek oranlarda katılması, baharatlara gıda olmayan maddelerin ilavesi gibi uygulamalar yapılabilmektedir.
İnsanlık tarihine baktığımız zaman, bu şekilde tağşişlerle gıdayı daha ucuza elde etmeye olan yönelimin özellikle gıdaya erişimin zorlaştığı dönemlerde arttığını görüyoruz ve yine ne yazık ki bu hileleri tüketicilerin fark edebilmesi kolay değildir. Sorumlu resmi kuruluşlarda bir ihbar olmadıkça gıda hilelerini kolay kolay belirleyip takip edemezler. Gıda hilelerinin bir çok durumda ancak donanımlı laboratuvarlar tarafından belirlenebilmesi tağşiş yapanları cesaretlendirmektedir.
Tağşiş yapan kişiler gelir seviyesi düşük olan insanları hedef alırlar. Çaresiz kalan insanlar ucuz gıdaya yönelirken bu vicdansız kişilerin tuzağına düşerler. Hileli gıdaları genellikle markalı ve nisbeten pahalı gıda ürünlerinin satıldığı büyük marketlerde ve satış yerlerinde pek görmeyiz. Tağşiş yapan kişi ve kuruluşlar hileli gıdaları genellikle açık pazarlarda veya bu işe meyilli toptancı kanallarıyla halka ulaştırırlar.
Enflasyon ve gelir seviyesinin düşmesi özellikle düşük gelirli insanlar için yıpratıcı bir süreçtir. Büyük halk kitlelerinin sağlıksız ve kalitesiz gıdalarla beslenme zorunda kalması bu sürecin en olumsuz taraflarının başında gelir.
Prof. Dr. Nezih Müftügil
Aralık, 2022
