ÜLKEMİZDE GIDANIN GERİ ÇEKİLMESİ UYGULAMASI İYİ YÖNETİLMİYOR
Bir parti gıdanın sağlıksız olduğu belirlenince bunu gıda zincirinden çekerek tüketiciye ulaşmasını engellemek gerekir. Gıda Mevzuatında bu uygulama “geri çekme/recall” olarak tanımlanmaktadır. Geri çekme ile ilgili kural ve prosedürler her ülkenin gıda mevzuatında yer almaktadır. Gıdalar ithalat ve ihracat yolu ile dünya pazarlarında dolaştığı için geri çekme ülkeler arasındaki ticarettede önemli bir gıda güvenliği konusudur.
Bir gıda partisinin geri çekilmesi gerekliliği genellikle, resmi kuruluşların yaptığı laboratuvar analizleri neticesinde veya yasal kurumların denetimleri sırasındaki bulgu ve gözlemler sonrasında ortaya çıkmaktadır. Bu durumda, resmi kuruluş bu partinin gıda zincirinden çekilmesi için gereken duyuruyu yapar ve geri çekme operasyonunu takip eder. Bazen de, gıda üreticisi, gıda depolaması, dağıtıcısı ve satıcısı olan kuruluşlar bir partinin sağlıksız olduğunu veya mevzuata uygun olmadığını belirleyip geri çekme operasyonlarını kendileri başlatabilirler.
Geri çekme ile ilgili internet haberlerine baktığımız zaman A.B.D, Kanada ve Avrupa Birliği ülkelerinde her ay az olmayan sayıda geri çekme duyurusu yapıldığını görüyoruz. Bu ülkelerde, mevzuata uygun olmayan mikrobiyolojik ve kimyasal bulgular, doğru olmayan allerjen beyanları, partinin yabancı madde içermesi gibi hususların en belli başlı geri çekme nedenleri olduğu anlaşılmaktadır. Ülkemizde ise ne resmi kuruluşlar tarafından ve ne de gıda zincirindeki paydaş kuruluşlar tarafından yapılan bir geri çekme duyurusuna hemen hemen hiç rastlamıyoruz. Önemli bir tarım ülkesi, büyük bir gıda üretim, dağıtım ve ihracat kapasitesi olan yurdumuzda geri çekmeyi gerektiren durumlar hiç mi olmuyor acaba? Oluyor ama siz duymuyor olabilirsiniz denilebilir, ama, geri çekme operasyonunun iki bacağı vardır. Birincisi, sağlığa uygun olmayan gıda partisinin belirlenmesidir. İkincisi ise, bu bilginin etkin bir iletişimini yaparak sağlıksız partinin tüketiciye ulaşmasını engellemektir. İletişim olmadıkça geri çekme operasyonu amacına ulaşmış olmayacaktır. Bakanlığın seyrek olarak yaptığı tağşiş yapan firmaların listesini toptan olarak açıklaması ülkemizde nadir olarak yapılan bir geri çekme iletişimi sayılabilir. Ama, bu uygulamada bile listedeki sağlıksız her bir partinin zamanında gıda zincirinden çekilmesi ile ilgili bilgi ve iletişimden haberdar olamıyoruz.
Prof. Dr. Nezih Müftügil
Mayıs 2022
